Nowe prawo upadłościowe szansą dla przedsiębiorców?

Prawo upadłościowe przedsiębiorcom kojarzy się z bankructwem i końcem działalności zaś wierzycielom z ostateczna utratą możliwości zaspokojenia swoich wierzytelności. Z upadłym dłużnikiem nikt nie chce rozmawiać. Nowelizacja prawa upadłościowego ma to zmienić.

Z początkiem 2016r. przedsiębiorców czeka znacząca zmiana w zakresie upadłości i restruturyzacji przedsiębiorstw ale również w zakresie odpowiedzialności członków zarządu oraz innych osób
za zobowiązania spółki. Zmiany w tym zakresie są bezsprzecznie konieczne ale czy dzięki nim faktycznie zmieni się spojrzenie przedsiębiorców na postępowania odnoszące się do zarządu majątkiem przedsiębiorstwa?

Dotychczasowa praktyta stosowania ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe
i naprawcze pokazała, że w Polsce upadłość przedsiębiorców ogłaszana jest bardzo rzadko i kończy
się zazwyczaj likwidacją przedsiębiorstwa a wierzyciele zaspokajani są w niewielkim stopniu.  Ponadto, znacząca część wniosków o ogłoszenie upadłości oddalana jest z uwagi na brak majątku pozwalającego na pokrycie kosztów samego postępowania. Kontrahent ogłaszający upadłość traktowany jest jako niewiarygodny bankrut, z którym nie warto podejmować jakichkolwiek rozmów.

Z uwagi napowyższe ustawodawca doszedł do przekonania, że koniecznym jest rodzielenie postępowań mających na celu zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika od postępowań mających na celu jego likwidację. Tym sposobem od dnia 01 stycznia 2016r. obowiązywać będą dwie obszerne ustawy w tym przedmiocie: nowa ustawa prawo restrukturyzacyjne oraz zmieniona wersja dotychczasowej ustawy, której nazwa zostanie zmieniona na prawo upadłościowe. Rodzielenie restrukturyzacji
od upadłości ma na celu zmianę w świadomości przedsiębiorców, którzy przestaną kojarzyć restrukturyzację z ostatecznym upadkiem firmy i w sytuacjach kryzysowych sięgną po postępowania restrukturyzacyjne. Mają to być szybkie, sprawnie prowadzone i jawne postępowania pozwalające
na zapobieżenie likwidacji przedsiębiorstwa.

Nowa regulacja zkłada wprowadzenie czterech postępowań restrukturyzacyjnych: postępowania
o zatwierdzenie układu, przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego oraz postępowania sanacyjnego. Wspólną cechą wszystkich tych postępowań ma być możliwie
jak najszersze umowżliwienie dłużnikowi zachowania jego przedsiębiorstwa, w tym miejsc pracy, poprzez restrukturyzację nie tylko zobowiązań ale także majątku, sposobu zarządzania przedsiębiorstwem oraz zatrudnienia z jednoczesnym zabezpieczeniem wierzycieli.

Jedną z gwarancji przejrzystości postępowania i zwiększenia zabezpieczenia wierzycieli
ma być równość uczestników postępowania oraz jawność postępowania, realizowana przez jawne rozpoznawanie spraw przed sądami restrukturyzacyjnymi. Jawność gwaranotwana będzie między innymi dzięki wprowadzeniu Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości w którym publikowane mają być m.in. postanowienia, zarządzenia, dokumenty i informacje dotyczące postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego. Rejestr ma również umożliwiać składanie pism i prowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego. W założeniu ma też dać możliwość wyszukiwania min. toczących się spraw upadłościowych zaś zakres zawartych informacji ma umożliwić sprawdzenie czy dany podmiot znajduje się w upadłości. Dostęp do rejestru ma być bezpłatny.

Zwiększyć ma się również rola wierzycieli w postępowaniach restrukturyzacyjnych
i upadłościowych a ich interesy mają być lepiej chronione.  Cel ten ma zostać osiągnięty między innymi poprzez zmianę kategorii i kolejności zaspokajania wierzytelności i ogranicznie uprzywilejowania należności publiczno prawnych. Kolejnym ze sposobów na zabezpieczenie wierzycieli, który jest uregulowany nieco „obok” przepisów o restrukturyzacji i upadłości, będzie możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności za zobowiązania spółki nie tylko członków zarządu ale również między innymi prokurentów. Zgodnie bowiem ze znowelizowaną treścią przepisu
art. 21 ustawy prawo upadłościowe, w przypadku, gdy dłużnikiem jest spółka, obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spoczywa nie tylko na osobie upoważnionej do jej reprezentacji samodzielnie lub łącznie z innymi osobami ale również na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia jej spraw. Do tej pory w orzecznictwie dominował pogląd, że wykluczający odpowiedzialność prokurenta za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie. W świetle natomiast znowelizownych przepisów, ustawodawca nie pozostawił już wątpliwości i wierzyciele będą mogli dochodzić swoich roszczeń również od prokurentów.

W nowym stanie prawnym, jeśli prokurent oraz inne osoby zobowiązane z mocy ustawy,
w terminie 30 dni od dnia wystąpeinia podstaw ogłoszenia upadłości nie złoży stosownego wniosku, będzie mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności za szkodę w ten sposób wyrządzoną. Zdaniem wierzyciela będzie jedynie wykazanie, że wniosek taki należało zgłosić oraz wskazać wysokośc niezaspokojonej wierzytelności wobec dłużnika. Ustawodawca zabezpieczył w ten sposób interes wierzycieli, kształtując domniemianie winy prokurenta w niezgłoszeniu wniosku  oraz domniemanie wysokości szkody. Warto dodać na marginesie, że termin na złożenie wniosku został przez ustawodawcę wydłużony z 14 do 30 dni.

Wierzyciel będzie miał więc możliwośc egzekwowania swoich należności od znacznie szerszego kręgu osób, do kórego zaliczyć należy, poza wskazanymi wyżej prokurentami również likwidatorów. W myśli dodanego do kodeksu spółek handlowych art. 299¹ do likwidatorów ustanowionych przez sąd stosować będzie się odpowiednio przepis art. 299 k.s.h.  Oznacza to, że ustanowiony przez sąd  likwidator będzie odpowiadał za zobowiązania spółki, w stosunku do której egzekucja okazała
się bezskuteczna o ile nie wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo zatwierdzeniu układu w postępowaniu przedmiocie zatwierdzenia układu albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie updałości nastąpiło bez jego winy albo też, że pomimo niezgłoszenia wniosku czy tez nie wydania postanowienia albo niezatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Przedstawione wyżej po krótce niektóre tylko rozwiązania nowego prawa upadłościowego
i restrukturyzacyjnego mają wpłynąć na świadomość przedsiębiorców i zmienić ich pogląd
na upadłość. Obecnie przedsiębiorcy traktują przyjęte rozwiązania naprawcze jako ostatnią deskę ratunku, po którą sięgają zazwyczaj zbyt póŹno i to zdecydowanie powinno ulec zmianie. Przedsiębiorcy, których sytuacja ekonomiczna wskazuje na to, że w niedługim czasie utracą zdolność do regulowania swoich wymagalnych zobowiązań powinni sięgać po instytucje „polityki nowej szansy” i próbować reorganizować przedsiębiorstwo tak aby przynosiło zyski. Wydaje się jednak,
że samo rozgraniczenie postępowań restrukturyzacyjnych i upadłośiowych nie wystarczy. Być może to właśnie poszerzenie podmiotów odpowiedzialnych za szkodę wyrządzoną poprzez niezgłoszenie stosownych wniosków przewidzianych przez omawiane ustawy ma zapewnić korzystanie
z nowo przyjętych instytucji. Dopiero jednak praktyka pokaże czy ustanowione rozwiązania sprawdzą się i przyniosą zamierzony efekt.